विराटचोकः वि. सं. २०४३ सालमा झापाको गौरीगञ्जमा १५ जनाभन्दा बढी विद्यार्थीको एसएलसी परीक्षा रद्द भयो । सुपरिटेन्डेन्टसँग विवाद गर्ने सबैको परीक्षा रद्द हुने क्रममा सिम्बल नम्बर २४५२ की भगवती पौडेलसहित १५ जनाको परीक्षा रद्द भयो । परीक्षा रद्द भएपछि मानसिक तनावमा रहनुभएकी उहाँको परिवारमा विवाहको प्रस्ताव आयो र एक वर्षपछि २०४४ सालमा साबिक हरैंचा (हाल सुन्दरहरैंचा १) मा विवाह भयो ।
नेपाल विद्यार्थी संघबाट राजनीतिक यात्रा शुरु गरेकी उहाँले २०४६ सालदेखि नेपाली काङ्ग्रेसको राजनीति गर्नुभयो । नेपाली काङ्ग्रेसको भातृ संस्था महिला संघको केन्द्रीय सदस्य, तत्कालीन कोशीहरैंचा नगरपालिकाको नगर विकास अध्यक्षका साथै विभिन्न सहकारी संस्थामा आबद्ध हुँदै र नेतृत्व लिँदै उहाँ अघि बढिरहेको समयमा पढाइको विषय खड्किएको अनुभव लिनुभयो । श्री मावि मृगौलियाबाट खुला विद्यालयमार्फत् २०६० सालमा प्रथम श्रेणीमा एसएलसी पास गर्नुभएकी उहाँले सुकुना बहुमुखी क्याम्पसबाट स्नातकोत्तर तहको अध्ययन पूरा गर्नुभएको छ ।
छोराको उमेरसमूहका साथीसँग बसेर उच्च शिक्षा पूरा गर्नुभएकी उहाँ कम उमेरका व्यक्तिसँग बसेर पढ्दा कुनै ग्लानि नभएको बताउनुुहुन्छ । युवा विद्यार्थीको जोशले आफूलाई अध्ययनमा ऊर्जा थप्ने र उनीहरुले पनि अभिभावक पाएको महसुस गर्ने गरेको पाएको उहाँको अनुभव छ । ‘यो उमेरमा पनि यसरी आएर पढ्नुहुन्छ । हामीले पनि यो समयलाई खेर फाल्नुहुँदैन भन्ने कुरा गर्नुहुन्छ,’ कम उमेरकासँग पढ्दाको अनुभव साट्दै उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘यसमा मलाई अत्यन्तै गौरव लाग्छ । कुनै ‘गिल्टी फिल’ पनि हँुदैन । यसैले म अगाडि बढेकोजस्तो लाग्छ ।’ आफूले अध्ययन गर्न थाल्दा सन्तानलाई पनि खुशी लागेको बताउन पनि उहाँले भुल्नुभएन ।
एउटा सहकारी संस्थाको तालीममा काठमाडौं गएर तालीम लिँदा आफ्नो परिचय दिने क्रममा आफूले एसएलसी पास गरेकी भनेर ढाँटेँपछि आफूलाई हीनताबोध भएको र त्यसपछि अब साँच्चै एसएलसी पास गर्नुपर्छ भन्ने लागेर पढाइ अघि बढाएको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
त्यसपछि घरमा आएर अब म पढ्छु भनी श्रीमान्सँग भन्दा ‘पढ्नु नि त पढेर पास गर्नू । ९ कक्षादेखि पढ्नू…’ भनेर अलिकति बिझ्ने तरिकाले भनेपछि अलि इख लिएर खुला विद्यालयमा भर्ना भएर एसएलसी दिएको उहाँ निर्धक्क सुनाउनुहुन्छ । खुला विद्यालयमा भर्ना भएपछि परिवारबाट पनि राम्रो सहयोग पाए पनि गाउँका मान्छेले कुरा काट्न थाले । पढ्न थालेको थाहा पाउनेले ‘मर्ने बेलामा हरियो काँक्रो …’ भनी खिसी गर्न थाले । समाजसेवा र राजनीतिमा पनि लागेकी महिला भएकी हुनाले तालीम, मिटिङ या त्यस्तै अन्य काममा हिँडेको भनेर ढाँट्दै र बाटो परिवर्तन गर्दै विद्यालय जान थाल्नुभयो । तर जुन बाटोबाट जाँदा पनि गाउँलेले सोध्ने क्रम रोकिएन । बारम्बार झुट बोलिरहनुभन्दा एक घण्टा अघि नै विद्यालय जाने उहाँले निर्णय गर्नुभयो । खुला विद्यालयमा बिहान ६ बजेदेखि पढाइ हुन्थ्यो । उहाँको घरबाट विद्यालय पुग्न १ घण्टा पैदल हिँड्नुपथ्र्याे । बारम्बारका प्रश्नको सामना गर्न दिक्क लागेर उहाँ ५ बजे नै विद्यालय पुग्न थाल्नुभयो ।
एक दुइ जना महिला सत्तामा जाँदैमा समग्र महिलाको अवस्था राम्रो भएको भन्न नमिल्ने उहाँको तर्क छ । नारी दिवस औपचारिकताजस्तो मात्रै भएको र पुरानै अधिकार तथा माग अझै पनि माग्नुपर्ने अवस्था आउनु अनि महिला हिंसा दिनानुदिन बढिरहनुमा राज्यको फितलो कानुन नै प्रमुख रहेको उहाँको बुझाइ छ । दिनप्रतिदिन हिंसाका घटनाले प्रश्रय पाइरहँदा र हिंसाको उजुरी दिन जाँदा उजुरी नलिने र घटनालाई राजनीतिक रङ दिनुले महिला अधिकार नारामा मात्रै सीमित देखिएको उहाँको ठम्याइ छ ।
रेमिट्यान्सले देशको आर्थिक स्थिति मजबुत बनाए पनि देशको लागि दुर्भाग्यपूर्ण रहेको र महिलाले आफ्नो अधिकार मात्रै खोज्ने तर कर्तव्य भुल्ने गर्नाले परिवार तहसनहस हुने समस्या पनि बढिरहेको उहाँ बताउनुहुन्छ । विदेशबाट घर आउँदा सम्पत्ति र श्रीमती दुवै नहुँदा पुरुष हिंसा पनि समाजमा बढिरहेको पाएको उहाँको तर्क छ ।
